Trzy kręgi: praktyczny przewodnik do odzyskiwania kontroli i wpływu
„Szczęście i wolność zaczynają się od jasnego zrozumienia jednej zasady: niektóre rzeczy są pod naszą kontrolą, a niektóre nie.” Epiktet
Ten model ma swoje źródła, (przynajmniej po części) w ideach Stoicyzmu.
Są takie chwile — zna je każdy, kto żył zbyt długo w napięciu, konflikcie albo zwyczajnym chaosie obowiązków — kiedy człowiek ma wrażenie, że wszystko naraz wymyka się z pod kontroli. Za dużo spraw, za dużo oczekiwań, za dużo cudzych opinii. I wtedy gdzieś z tyłu głowy pojawia się pytanie:
co z tego naprawdę jest moje?
Diagram u góry nie jest dla ozdoby.
To mapa, narzędzie, które pomaga oddzielić to, na co masz realny wpływ, od tego, co tylko zajmuje ci miejsce w głowie.
Porządkuje myślenie tak, by energia szła w kierunki, gdzie coś od ciebie zależy.
To prosty szkic twojej sprawczości — i jej granic.
To nie jest teoria do rozważenia „kiedyś”. To coś, z czego możesz korzystać na co dzień.
1. Obszar kontroli – to, na czym naprawdę możesz się oprzeć
Środkowy krąg jest niewielki ponieważ mieści to, co rzeczywiście zależy do ciebie:
twoje decyzje, zachowania, nawyki, sposób reagowania, słowa, ton, w jakim mówisz, granice, które stawiasz, a także to, jak organizujesz swoją przestrzeń i swój czas.
Nie kontrolujesz reakcji innych ludzi.
Nie kontrolujesz rynku pracy, sytuacji politycznej ani przeszłości.
Masz natomiast wpływ na to, jak odpowiadasz na sytuacje, które cię dotyczą tu i teraz. Masz wpływ na to, co kupujesz, jak się odżywiasz, czego słuchasz, na co się zgadzasz, a na co nie.
Badania są w tym zaskakująco zgodne: osoby, które koncentrują się na obszarze własnej kontroli, zwykle czują się bardziej stabilne, bardziej odporne i mają jaśniejsze poczucie wpływu na własne życie (PositivePsychology.com; Beckett-McInroy).
Warto:
-
stawiać granice tam, gdzie są potrzebne, nawet jeśli na początku nie są idealne,
-
robić to, co można zrobić dziś, choćby był to drobny krok,
-
wybierać reakcje świadomie, zamiast działać z automatu,
-
porządkować własne otoczenie zamiast czekać, aż „samo się ułoży”.
Nie warto:
-
oddawać decyzji innym tylko dlatego, że tak jest chwilowo wygodniej,
-
próbować „zmieniać” emocje drugiej osoby,
-
brać na siebie odpowiedzialności, która należy do kogoś innego,
-
traktować zewnętrzne wydarzenia jak ocenę twojej wartości.
2. Obszar wpływu – tam, gdzie twoje działania mają wpływ, ale nie dają pewności
Drugi krąg to obszar wpływu – szerszy, bardziej ruchliwy, związany z relacjami.
Tu mieszczą się rozmowy, sposób stawiania granic, konsekwencja, przykład, jakim jesteś dla innych, atmosfera, którą tworzysz. Czasem także to, że w odpowiednim momencie milczysz.
Wpływ to nie jest kontrola pod inną nazwą.
To przestrzeń, w której możesz coś ułatwić, coś ukierunkować, lecz nie możesz przesądzić wyniku.
Najwięcej frustracji bierze się właśnie stąd, że te dwa pola się mylą: z prób „kontrolowania” zachowania innych ludzi albo z oczekiwania, że ktoś zmieni się w takim tempie, jakie tobie pasuje (MPLS Oxford; Ross McIntosh).
Warto:
-
mówić jasno i wprost, bez gierek i niedopowiedzeń,
-
pokazywać swoim zachowaniem to, co chcesz wzmacniać w otoczeniu,
-
tworzyć warunki sprzyjające dobrym rozwiązaniom (zamiast liczyć na cud),
-
korzystać z rozmowy, argumentu, spokojnej obecności.
Nie warto:
-
zakładać, że inni przyspieszą tylko dlatego, że ty jesteś już gotowy,
-
traktować wpływu jak prawa do cudzego wyboru,
-
„nadzorować” czyjejś psychiki, nawet w dobrej wierze,
-
mylić wpływ z gwarancją rezultatu.
Wpływ działa najlepiej tam, gdzie nie ma za sobą przymusu ani szantażu emocjonalnego.
3. Zewnętrzny krąg – tam, gdzie nie masz ani kontroli, ani wpływu
Najszerszy, zewnętrzny krąg to szara strefa – i nieprzypadkowo.
Tu znajdują się sprawy, które cię dotykają, ale nie reagują na twoje działania:
polityka, globalne kryzysy, decyzje instytucji, historia rodzinna, przeszłość, charakter innych ludzi, przypadek, timing, którego nie wybierałeś.
Możesz się tym przejmować, możesz mieć zdanie, emocje, poglądy.
Nie możesz jednak realnie kształtować tych zjawisk swoim codziennym zachowaniem.
Większość źródeł podkreśla jedno: im więcej uwagi i energii trafia w zewnętrzny krąg, tym wyższe napięcie, lęk i poczucie bezradności (CalmTogether; PositivePsychology.com; ColdShowerSuccess).
To nie jest dowód słabości – to naturalny efekt skupiania się na tym, z czym nic nie można zrobić.
Warto:
-
zauważać, co się dzieje, ale nie pozwalać, by wypełniało ci cały dzień,
-
dbać o swoją psychiczną pojemność – ile jesteś w stanie unieść sensownie,
-
świadomie wracać uwagą do tego, na co masz choć minimalny wpływ,
-
przyjąć, że niektóre sprawy pozostaną otwarte, bez natychmiastowego domknięcia.
Nie warto:
-
wdawać się w „walki”, w których żaden twój ruch nie zmienia układu sił,
-
godzinami rozpamiętywać sprawy, na które nie masz żadnego wpływu,
-
odkładać własnego życia „do czasu, aż inni wreszcie się zmienią”,
-
brać odpowiedzialności za zjawiska, które z definicji z ciebie nie wyrastają.
Odpuszczenie w tym obszarze nie jest rezygnacją. To trzeźwe zobaczenie granic.
4. Jak korzystać z modelu na co dzień
Trzy kręgi nie są metaforą do podziwiania, tylko bardzo praktycznym testem rzeczywistości.
Pozwalają szybko sprawdzić, gdzie w danej chwili lokujesz energię – i czy to ma sens.
Kiedy czujesz, że wszystko cię przygniata, zrób krótką przerwę i zadaj sobie trzy pytania:
1. Co w tej sytuacji naprawdę jest moje?
Jeśli coś należy do kręgu kontroli – działaj.
Zmieniaj, porządkuj, decyduj. Nawet drobnym krokiem.
2. Co mogę współtworzyć, ale nie do mnie należy ostatnie słowo?
Jeśli coś leży w kręgu wpływu – angażuj się, rozmawiaj, twórz warunki.
Ale nie uzależniaj swojego spokoju od tego, czy reszta świata nadąży.
3. Co nie reaguje na żadne moje działanie?
Jeśli dana sprawa ląduje w zewnętrznym kręgu – odsuń ją przynajmniej z centrum uwagi.
Niech przestanie decydować o twoim nastroju i o tym, czy dziś zrobisz to, co możesz.
Zaskakująco dużo napięcia znika, kiedy przestajesz próbować przekonywać rzeczywistość, żeby była inna niż jest.
5. Na koniec
Nie musisz naprawiać wszystkiego.
Nie musisz brać na siebie odpowiedzialności za cały świat.
Potrzebujesz stanąć tam, gdzie naprawdę masz wpływ.
Kiedy uczciwie pracujesz z tym modelem, układ sił się zmienia:
twoje działania zaczynają trafiać tam, gdzie mogą coś realnie zmienić, wpływ rośnie bez wymuszania, a zewnętrzny hałas stopniowo traci możliwość sterowania twoim życiem.
To droga spokojniejsza – i w praktyce znacznie mocniejsza.
Źródła
- PositivePsychology.com — Understanding the Circles of Control, Influence & Concern.
- Beckett-McInroy.com — Circles of Concern, Influence and Control (Article).
- MPLS Oxford — Circles of Influence Training Material.
- Ross McIntosh — The Circles of Concern, Influence & Control.
- CalmTogether.co.uk — Understanding the Circles of Control and Influence.
- ColdShowerSuccess.com — Circles of Influence, Concern and Control: Explained.
