Kiedy objawy wskazują z powrotem na traumę: jak CPTSD ukrywa się pod innymi diagnozami
„Objawy złożonego zespołu stresu pourazowego – CPTSD bardzo często ukrywają się pod etykietami autyzmu, ADHD, anoreksji, OCD czy borderline.”
Większość ludzi myśli o traumie jak o jednorazowym dramatycznym wydarzeniu — pożarze, wypadku, wojnie.
W rzeczywistości trauma bywa cichsza. Zbiera się. Przebudowuje układ nerwowy, zanim umysł zdążył to zauważyć. A kiedy układ nerwowy zostanie ukształtowany zbyt wcześnie, objawy pojawiają się później — pod innymi nazwami.
O tym nikt nie mówi,ale kiedy widzisz zestaw pozornie „niepowiązanych” objawów, często sięgających do czasów dzieciństwa lub okresu dojrzewania to patrzysz na długi cień CPTSD, a nie na sześć osobnych diagnoz.
CPTSD nie jest teorią.
To wzorzec.
A wzorce pozostawiają ślady.
1. Czym trauma jest naprawdę — bez poetyki
Trauma to nie historia, to nie zdarzenie – to efekt.
Dwoje dzieci może przeżyć to samo — jedno się zaadaptuje, drugie się załamie. Liczy się, czy układ nerwowy da radę wrócić do równowagi.
American Psychological Association definiuje traumę jako emocjonalną reakcję na wydarzenia przekraczające możliwości poradzenia sobie [1].
U dzieci próg jest niski: zaniedbanie, chroniczna niestabilność, upokorzenie emocjonalne, przemoc w domu, wykorzystanie seksualne, rozpad rodziny, uzależnienia, powtarzające się porzucenia.
Dziecko nie musi być bezpośrednią ofiarą.
Wystarczy, że widzi krzywdę kogoś, kogo kocha — efekt jest ten sam [2].
Niektóre dzieci, żeby przetrwać, dysocjują się — umysł oddziela się od tego, czego nie da się znieść. Na początku jest to zbawcze – koszty przychodzą później.
Konsekwencją mogą być luki w pamięci, odrętwienie, chroniczny lęk bez wyraźnych wspomnień uzasadniających jego źródło.
To jest struktura CPTSD.
2. Gdy trauma konsoliduje się w objawy
Niska samoocena jest jedną z najbardziej stałych, długofalowych objawów CPTSD — często pojawiającą się na wiele lat przed diagnozą
Poniżej — sześć klinicznych prezentacji, które trauma przyjmuje najczęściej. Z pozoru wyglądają na autonomiczne,ale nie są.
ASD (zaburzenia ze spektrum autyzmu) i CPTSD — kiedy system się wycofuje
Cechy autystyczne i reakcje po-traumatyczne bywają do siebie niebezpiecznie podobne.
Wycofanie, przeciążenie sensoryczne, unikanie, spłaszczona ekspresja — klasyczne markery autyzmu, ale też klasyczne adaptacje do traumy.
Badania King’s College London pokazują, że osoby autystyczne doświadczają znacznie wyższych poziomów traumy i częściej rozwijają PTSD niż osoby neurotypowe [3].
National Autistic Society ostrzega, że objawy traumy są rutynowo błędnie rozpoznawane jako „więcej autyzmu”, bo klinicyści biorą hiperpobudzenie za nadwrażliwość sensoryczną [4].
Jeśli „autyzm” dziecka lub dorosłego nasilił się po przemocy rówieśniczej, konflikcie domowym lub nagłej stracie — to wcale nie musi oznaczać progresji autyzmu.
ADHD i CPTSD — hiper-pobudzenie pod przyjazną etykietą
Trauma rozregulowuje uwagę. To nie metafora — to neurobiologia.
Dzieci z wysokimi wynikami na skali ACE- Adverse Childhood Experiences (Niepożądane doświadczenia z dzieciństwa) są znacznie częściej diagnozowane z ADHD [5].
Dorośli powtarzają ten wzorzec: rozproszony fokus, wewnętrzny niepokój, niestabilność emocjonalna.
Psychology Today podkreśla, że hiperczujność w PTSD bywa mylona z impulsywnością lub rozkojarzeniem [6].
ADHD Online raportuje, że wielu pacjentów z „ADHD od zawsze” ma w rzeczywistości nierozpoznaną traumę dziecięcą napędzającą chaos poznawczy [7].
Jeśli umysł ciągle przeskakuje — bardzo często nie dlatego, że jest „niedokoncentrowany”.
Tylko dlatego, że jest nadmiernie ochronny.
Niska samoocena — najcichszy, a najbardziej charakterystyczny ślad CPTSD
Niska samoocena nie pojawia się „sama z siebie”. U osób po złożonej traumie dziecięcej jest efektem lat życia w systemie, który nie dawał odzwierciedlenia, wsparcia ani bezpiecznej korekty. Dziecko nie wyciąga wniosków o świecie — wyciąga wnioski o sobie. „Coś jest ze mną nie tak” staje się nie myślą, lecz tłem. W dorosłości przyjmuje to formę nadmiernej samokrytyki, braku zaufania do własnych odczuć, perfekcjonizmu, wstydu i stałego poczucia niewystarczalności.
To nie cecha charakteru. To efekt braku bezpiecznego odbicia.
Anoreksja, bulimia i CPTSD — kontrola tam, gdzie jej nie było
Anoreksja i bulimia należą do zaburzeń najsilniej powiązanych z wczesną traumą.
W obu przypadkach ciało staje się narzędziem regulacji — albo poprzez znikanie, albo poprzez przerysowaną próbę odzyskania kontroli nad napięciem, którego nie da się udźwignąć w inny sposób.
National Eating Disorders Association NEDA (Amerykańskie Stowarzyszenie Zaburzeń Odżywiania) podkreśla, że osoby po traumie często używają zarówno głodzenia, jak i napadów objadania się oraz wymiotów jako form dysocjacji — sposobów na odcięcie się od emocji, sygnałów ciała i wewnętrznego chaosu [9].
To nie jest kwestia jedzenia.
To jest kwestia przetrwania — poprzez zmniejszanie intensywności, albo przez próbę wyczyszczenia tego, co „za dużo”.
OCD (zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne) i CPTSD — mózg próbujący zatrzymać przeszłość
Rytuały OCD (zachowania kompulsywne) bywają lekceważone jako „nadmierny perfekcjonizm”.
Tymczasem to próba stworzenia przewidywalności w systemie wytrenowanym przez chaos.
Badania opublikowane w Journal of Psychiatric Research pokazują, że osoby z traumą dziecięcą prezentują znacznie cięższe objawy OCD, a trauma kształtuje zarówno intruzywne myśli, jak i zachowania kompulsywne [10].
Kiedy krzywda była nieprzewidywalna, mózg zaczyna tworzyć reguły.
Nie dlatego, że jest obsesyjny — tylko dlatego, że się boi.
Borderline i CPTSD — najbardziej udokumentowane powiązanie
Żadna diagnoza nie ma równie silnego empirycznego związku z traumą dziecięcą jak borderline personality disorder.
Meta-analiza Uniwersytetu w Manchesterze wykazała, że osoby z BPD są 13 razy bardziej narażone na ciężką traumę dziecięcą [11].
Frontiers in Psychiatry opisuje cechy borderline jako długotrwały ślad chronicznego zaniedbania, przemocy emocjonalnej lub niestabilnej opieki [12].
To, co wygląda jak „emocjonalny chaos”, jest bardzo często układem nerwowym wychowanym bez regulacji i bezpieczeństwa.
Wczesne dojrzewanie — pierwsze alarmy ciała
To powiązanie zaskakuje większość ludzi.
A jednak badania są jednoznaczne: dziewczynki po silnych doświadczeniach urazowych dojrzewają wcześniej.
Duża meta-analiza w American Journal of Obstetrics & Gynecology potwierdza, że trudne wydarzenia w dzieciństwie przyspieszają rozwój reprodukcyjny [13].
Ciało przyspiesza, gdy środowisko jest niebezpieczne — to adaptacja ewolucyjna, nie psychologiczna decyzja.
Kiedy dziewczynka biologicznie staje się starsza niż jej emocjonalny wiek, pytanie nie brzmi „Dlaczego tak wcześnie?”.
Pytanie brzmi: „Co zmusiło jej system do pośpiechu?”
3. Co to oznacza dla Ciebie?
Jeśli widzisz jeden z tych wzorców — warto się zatrzymać.
Jeśli widzisz kilka — to nie przypadkowa koincydencja.
To mapa, która prowadzi z powrotem do wczesnej traumy.
CPTSD rzadko przychodzi z klasycznymi flashbackami.
Znacznie częściej z:
– chronicznym pobudzeniem branym za ADHD,
– emocjonalną burzliwością nazwaną borderline,
– obsesyjnymi pętlami interpretowanymi jako OCD,
– wycofaniem przypisanym autyzmowi,
– głodzeniem jako ochroną nazwanym anoreksją,
– zbyt wczesną miesiączką zrzucaną na „hormony”.
Każdy z tych wzorców ma swoją logikę.
Razem — tworzą inną historię.
Kiedy objawy ustawiają się w linię, one się nie mnożą.
One wskazują.
Bibliografia (uproszczona)
[1] American Psychological Association. Trauma Definition. APA Dictionary of Psychology.
[2] National Child Traumatic Stress Network. Secondary and Witnessed Trauma in Children (2021).
[3] King’s College London. Assessment and Treatment of PTSD in Autistic People (2023).
[4] National Autistic Society. PTSD in Autistic People (2022).
[5] Newsweek Polska. Wczesnodziecięce traumy a ADHD (2023).
[6] Psychology Today. When Trauma Manifests as ADHD Symptoms (2021).
[7] ADHD Online. ADHD and Childhood Trauma: The Complex Link (2022).
[8] Journal of Eating Disorders. Interoceptive Impairments in Early-Stage Anorexia and Childhood Trauma (2024).
[9] National Eating Disorders Association. Eating Disorders and Trauma (2022).
[10] Journal of Psychiatric Research. Childhood Trauma and OCD Severity (2023).
[11] University of Manchester. BPD and Childhood Trauma – Meta-analysis (2022).
[12] Frontiers in Psychiatry. The Role of Trauma in Early-Onset BPD (2021).
[13] American Journal of Obstetrics & Gynecology. Childhood Adversity and Accelerated Reproductive Events – Meta-analysis (2020).
